Wat is het verschil tussen een autoclaaf en een sterilisator?

Het steriliseren van instrumenten is belangrijk om micro-organismen uit te schakelen en dit is mogelijk met een autoclaaf of sterilisator. Er is echter sprake van een verschil tussen een autoclaaf en een sterilisator. Daarom is het handig om eerst te weten wat een autoclaaf is en wat een sterilisator is, waarna het verschil verder aan bod komt.

Wat is een autoclaaf?

Een autoclaaf bestaat uit een apparaat, waarbij er sprake is van een combinatie van hoge temperaturen en druk om te steriliseren. In dit verband is de benaming stoomsterilisator ook wel van toepassing. Microben overleven niet door het gesloten systeem van bijvoorbeeld een B-autoclaaf, waarin een vacuüm ontstaat en er door het verhitten van water een combinatie van stoom en druk tot stand komt. Een autoclaaf is ideaal om farmaceutische en chirurgische instrumenten te desinfecteren en steriliseren. 

Wat is een sterilisator?

Een sterilisator is een apparaat waarbij er sprake is van het creëren van warme droge lucht om daarmee micro-organismen te doden. De temperatuur bepaalt welke tijd er nodig is voor het sterilisatieproces. Bij 160 graden Celsius is er anderhalf uur nodig en bij 190 graden Celsius duur het proces zestig minuten.

Verschil in sterilisatiemethoden

Een kenmerkend verschil is dat er bij een sterilisator uitsluitend sprake is van droge lucht en bij een autoclaaf de methode bestaat uit een mix van vacuüm, stoom en hitte. De methode van een sterilisator voldoet daarbij niet aan de Nen-normen en een autoclaaf voldoet wel aan de Nen-normen. Bovendien zorgt de sterilisatiemethode van een autoclaaf voor een controleerbaar proces en voor nawijsbare sterilisatie. Dit is bij een sterilisator niet het geval, waarbij het bovendien lastiger is om steriele en niet-gesteriliseerde instrumenten te onderscheiden. Bij een autoclaaf is dit eenvoudig, omdat het proces volledig te monitoren is. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van een USB stick of door de informatie te printen.

Verschil in temperatuur en werkingsduur

Er is nog een verschil tussen een autoclaaf en sterilisator en dit betreft de temperatuur en de werkingsduur. Het is bij het gebruik van een sterilisator niet mogelijk om de temperatuur te controleren op het instrument. Daarom is het lastig te bepalen wanneer het instrument bijvoorbeeld het niveau van 160 graden Celsius heeft bereikt. Zoals gezegd duurt het steriliseren in een sterilisator bovendien anderhalf uur op de genoemde temperatuur. Een autoclaaf biedt meerdere cycli, waarbij de temperatuur en werkingsduur af te stemmen zijn op het materiaal. Er geldt een temperatuur van 121 graden Celsius voor een rubbercyclus en voor een verpakte en niet-verpakte cyclus een temperatuur van 134 graden Celsius. Bij een verpakte cyclus is de verwerkingsduur vijfenveertig minuten en bij een niet-verpakte cyclus vijftien minuten. Een autoclaaf kent wat dat betreft een sneller sterilisatieproces dan een sterilisator.

Verschil in materialen die gesteriliseerd kunnen worden

Een ander verschil tussen een autoclaaf en sterilisator heeft betrekking op de materialen. In een sterilisator is het alleen mogelijk om hitte bestendig plastic te steriliseren. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om rubber, compressen of holle materialen te steriliseren. In een autoclaaf zijn alle instrumenten te steriliseren die daar boven een temperatuur van 128 graden Celsius voor in aanmerking komen. Voor een instrument dat volgens Nen-normen gesteriliseerd dient te worden, geldt dat een cyclus met vacuüm van toepassing is. Een cyclus zonder vacuüm is wat dat betreft niet uit te voeren voor holle instrumenten.

Nadelen en voordelen

Een autoclaaf biedt veel meer voordelen dan een sterilisator en kent niet de nadelen die wel op een sterilisator van toepassing zijn. Het voordeel is bijvoorbeeld de sterilisatie op lagere temperaturen net als de snelheid van een autoclaaf. Een sterilisator kent een langere werkingsduur en gaat gecombineerd met hogere temperaturen. Een praktisch nadeel van een sterilisator is dat scharen bijvoorbeeld sneller bot raken. Bovendien bestaat er een risico op vervorming van dunne instrumenten en is een sterilisator niet geschikt voor het steriliseren van platen en schroeven. 

Een ander nadeel van een sterilisator is dat het proces niet controleerbaar is. Het is een voordeel van een autoclaaf dat het proces wel controleerbaar is. Verder geldt voor beide apparaten dat er alleen stroomvoorziening nodig is. Een voordeel van een autoclaaf is verder dat er geen watertoevoer en afvoer vereist is bij gebruik van een stand alone model. Met betrekking tot het onderhoud geldt dat er voor een autoclaaf eenmaal in de twee jaar onderhoud nodig is of anders na gebruik van duizend cycli. Het is bij een sterilisator aan te raden om elk jaar een temperatuurcontrole uit te voeren.